දිගාමඩුලු වනපෙත අතරින්...

බොහෝ කලක් තිස්සේ තිබුනු බලාපොරොත්තුවක් ඉ‍ටුකරගන්න අද අපි යනවා දිගාමඩුලු පුරවරයට. 

උදෑසනින්ම මහනුවර ඉඳන් ගමන් ආරම්භ කරපු අපේ පලමු දින ගමන්මග වැටිල තිබුනේ මහියංගනය, මහඔය හරහා අම්පාරට. පහතින් තියෙන්නේ අපේ පලමු නැවතුම.

මහඔය උණුදිය උල්පත්! දිගු ගමනක වෙහෙස නිවාගන්න උණුවතුර ටිකක් නාගන්න කදිම ස්ථානයක්.

උදෑසන 8 සිට රාත්‍රී 10 වනතුරු මෙම ස්ථානය සංචාරකයින්ට විවෘතව පවතිනවා. 50°C - 60°C පමණ උෂ්ණත්වයක් සහිත වතුර ලිං 7කට වැඩි ප්‍රමාණයක් මෙහිදී දැකගැනීමට ලැබුනා. ඇතැම් ලිං වල ජලය පිරී ඉතිරී යන ආකාරය දැකගැනීමට ලැබුනා. ඒ වගේම තවත් ලිඳක ජලය අත පිලිස්සෙන තරමේ අධික උණුසුමකින් යුතු බවත් අපට දැනුනා. විවිධ ලවණ සහ සංඝටක සහිත මේ ජලය ස්නානය කිරීම සමේ රෝග වලට ගුණදායක බව එතැන උන් ඇතමෙක් පැවසුවා. 

උණුදිය උල්පතට සමුදුන් අපි නැවතත් ගමන් ආරම්භ කරා. මහඔය නගරයෙන් දිවා ආහාරය ලබාගත් අපේ ඊලඟ ගමනාන්තය උනේ මෙතන. 

අරන්තලාව ජාත්‍යාන්තර බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය! 1987 ජූනි මස දෙවෙනිදා. අඟහරුවාදා දිනයක්. නැගෙනහිර පලාතට දීප්තිමත්ව ඉරපායා තිබුනා. සාමනේර හිමිවරු ඇතුලු භික්ෂූන් වහන්සේලා 34 නමක් 60-3599 දරණ රතු පැහැති බසයකින් අම්පාරේ සිට පැමිණෙමින් සිටියා. අරන්තලාව ප්‍රදේශයේදී  බසය නැවැත්වූ LTTE කොටි ත්‍රස්ථවාදීන් පිරිසක් එය යාබද කැලෑවට ගෙන යන ලෙස රියදුරුට අණකලා. එතැනදී බසය වට කරගත් 40ක පමණ ත්‍රස්ථවාදීන් පිරිසක් බසයට කඩා වැදී එහි රියදුරාත්, කොන්දොස්තරවරයාත්, නායක හිමිනම වූ 55 වියැති හෑගොඩ ඉන්ද්‍රසාර හිමි ඇතුලු තවත් ස්වාමීන්වහන්සේලා තිස් නමකුත් ඉතා අමානුෂික ලෙස කපා කොටා ඝාතනය කලා. ඝාතනය වූ බොහෝ පිරිස ලමා වයසේ පසුවූ සාමනේර හිමිවරු. මෙහිදී ස්වාමීන් වහන්සේලා තුන් නමක් සහ ගිහියෙක් පමණක් දිවිබේරා ගැනීමට සමත් උනා. ඔවුන් පැවසූ ආකාරයට කුඩා හිමිවරු 'අම්මේ' ලෙසත් තවත් ස්වාමීන්වහන්සේ නමක් "වතුර වතුර.." යනුවෙනුත් ආයාචනා කර ඇති බව සඳහන් උනා. මෙකී ඛේදවාචකය සිදුවූ තැන උඩ ඡායාරූපයේ දැක්වෙන ස්මාරකය ඉදිකර තිබෙනවා. මෙම ස්ථානය නැරඹීමට පැමිණි ඇතමෙක් සංවේදී වන ආකාරයත් තවත් අයෙක් සිය කඳුලු සඟවාගත නොහැකිව ඉකිගසන ආකාරයත් දැකගැනීමට ලැබුනා.

අරන්තලාවෙන් සමුගත් අපේ ඊලඟ නැවතුම උනේ රජගල පුරාවිද්‍යා පරිශ්‍රය. නටඹුන් සහිත ප්‍රදේශයට ලඟාවීමට කිලෝමීටරයකට අධික දුරක් පාගමනින් ගමන් කල යුතුයි. ඒ සඳහා මාර්ග දෙකක් තිබුනා. ප්‍රතිසංස්කරණය කරනලද පියගැට පෙලක් සහිත මාර්ගය වෙනුවට අපි දුෂ්කර කැලෑබද මාර්ගය ‍තෝරාගත්තා. මේ තියෙන්නෙ ඒ අතරමඟ මගේ කැමරා කාචයේ සටහන් වුනු දසුනක්.

පැයකට ආසන්න පාගමනකින් පස්සෙ අපි ලඟා උනේ තැනිතලා ප්‍රදේශයකට. මේ ස්ථානයට රජගලතැන්න කියා නම ලැබෙන්න හේතුව අපිට අවබෝධ උනේ මෙතනදි. සම්පූර්ණයෙන් වියලී නොගිය අලි වසුරු තැනින් තැන දක්නට ලැබුනා. මෙම ප්‍රදේශයේ නිරන්තරයෙන් වන අලි ගැවසෙන බවට මේ අලි වසුරු සාක්ෂි සැපයූවා.

ඉහල දකුණු ඡායාරූපයේ තියෙන්නෙ මිහිඳු සෑය. මිහිඳු හිමිගේ සහ ඉත්තිය තෙරුන්ගේ ධාතු තැන්පත්කර තනපු මේ චෛත්‍යයත් ඒ අසල තිබුනු සෙල් ලිපියත් නටඹුන් අතර වැදගත් තැනක් ගන්නවා.

මේ තියෙන්නෙ ජත්‍රාකාර කොතක් සහිත ස්ථූපයක්. ඊට අමතරව භික්ෂූන්ගේ ජල අවශ්‍යතා වෙනුවෙන් තනපු වැවත්, කුඩ ලෙන, සිතුවම් ලෙන, දාන ශාලා, ස්ථූප, බෝධිඝර, බුදු පිලිම, මුරගල්, විශාල ශිලා පාත්තර ආදී නටඹුන් සිය ගනනක් මේ ප්‍රදේශයේ අක්කර 1000කට අධික භූමියක පැතිර පවතින බව දැනගැනීමට ලැබුනා. 
රජගල තැන්නේ ඉතිහාසය ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගය කරා දිව යනවා. පසුකාලීනව රජවරුන් බොහෝ පිරිසක් අතින් මෙම ස්ථානය අලුත්වැඩියා වී තිබෙනවා. සද්ධාතිස්ස රජුගේ පුත් ලජ්ජිතිස්ස කුමරු විසින් ක්‍රි.පූ 119 ආසන්න වකවානුවකදී මෙම ස්ථානයේ මුල්වරට විහාරයක් කරවූ බව මහාවංශයේ සඳහන් වෙනවා. පසුව මෙය වනවාසී භික්ෂු මධ්‍යස්ථානයක්ව පැවතිලා තියෙනවා. 

රජගල තැන්න මුල්වරට නරඹන ඔබ මාර්ගෝපදේශකයෙකුගේ සහය ලබාගන්නා ලෙස මම යෝජනා කරනවා. ඒ සඳහා පහසුකම් මෙම ස්ථානයේ සපයා තිබුනා. ඒ වගේම රජගල තැන්න නැරඹීමට ඇති තරම් ජලය ‍රැගෙන යන ලෙසත්, දින 1/2කට නො අඩු කාලයක් මේ සඳහා වෙන්කරගන්නා ලෙසත් මම යෝජනා කරනවා.

රජගලතැන්නෙන් සමුගත් අපි අපේ පලමුදින නවාතැන්පල වෙත සේන්දු උනා. අම්පාර නගරාසන්නව රජවැවට යාබදව එය පිහිටා තිබුනා. මේ තියෙන්නේ පසුදින පාන්දර නවාතැන්පොල ඉදිරිපිටදී මගේ කැමරා කාචයේ සටහන් වූ දර්ශනයක්!

දෙවන දිනයේ අපේ ආරම්භක නැරඹුම්පොල උනේ බුද්ධංගල ආරණ්‍ය සේනාසනය. ක්‍රි.පූ. 2-3 අතර කාලයේදී දිගාමඩුල්ලේ පාලකයාව සිටි දීඝායු කුමරු විසින් මෙහි ජනපද පිහි‍ටුවන්නට ඇතැයි සැලකෙනවා. අක්කර 1200කට අධික වපසරියක පැතිරුනු මෙකී විහාර භූමිය තුලදී වටදාගෙයක්, රහතුන් වැඩසිටි ලෙන් ආදී නටඹුන් දැක බලාගන්න පුලුවන්.

ගල් ඔය බහුකාර්‍ය යෝජනාක්‍රමයට සමගාමීව මේ ප්‍රදේශය 1964න් පසු සංවර්ධනය වී තිබෙනවා. මේ ඡායාරූපය ඒ අවදියේ ලබාගත්තක්. මෙහි දැක්වෙන චෛත්‍යයේ බුදුන්ගේ සහ අග්‍රශ්‍රාවක දෙනමගේ ධාතූන් නිධන්කොට ඇති බව සඳහන් වෙනවා.

බුද්ධංගලින් සමුගත් අපි නැවතුනේ දීඝවාපී විහාරයේ. විශාලත්වය අතින් ලංකාවේ සිව්වෙනි විශාලතම චෛත්‍යය ලෙස සැලකෙන්නේ දීඝවාපිය. ඔබ පාසලේදී බුද්ධධර්මය හදාරා තිබෙනවාද? එසේ නම් "මහියංගනං නාගදීපං කල්‍යානං පදලාංඡනං දිවාගුහං දීඝවාපී....." ලෙස සොලොස්මස්ථාන පාඩම් කලා මතක ඇති. ඒ අනුව බුදුරජාණන්වහන්සේගේ පා පහස ලද භූමියක් ලෙස දීඝවාපිය සැලකෙනවා. සද්ධාතිස්ස රජතුමා විසින් බුදුන්වහන්සේගේ ධාතූන් නිධන්කොට රියන් 185ක් උසට මෙම චෛත්‍යය ඉදිකල බව ඉතිහාස වංශකතාවල කියවෙනවා.

අද වනවිට යුධහමුදාවේ ශ්‍රම දායකත්වයෙන් මෙහි ප්‍රතිසංස්කරණ කටයුතු සිදුකෙරෙන ආකාරය දැකගැනීමට ලැබුනා. මේ තියෙන්නේ අපි එහි සිටිනවිට ලඟා වූ ලොරියකින් ගඩොල් බා ගැනීම සඳහා බැතිමතුන් සිය ශ්‍රම දායකත්වය ලාබාදුන්  ආකාරයයි.  මීට අමතරව රු. 200/-ක මුදලකට ගඩොලක් පරිත්‍යාග කිරීමේ අවස්ථාවත් බැතිමතුන්ට සලසා දී තිබුනා.

දීඝවාපියට සමුදුන් අපි පොතුවිල් බලා පිටත් උනා. ඒ අතර හමුවන අක්කරෙයිපත්තු නගරයෙන් දිවා ආහාරය ලබාගත් අපේ ඊලඟ නැරඹුම්පොල උනේ මෙතන. සංගමන්කන්ද හෙවත් ලංකාවේ නැගෙනහිර කෙලවර. ප්‍රධාන මාර්ගයට යාබදව ඉදිකර තිබූ මේ තැපැල් කණුව ඒ බව සංකේතවත් කලා.

අම්පාර ඉඳන් පැය 1 1/2කට අධික ගමනකින් පසු අපි පොතුවිල් නගරයට සේන්දු උනා. 

මේ තියෙන්නේ පොතුවිල් මුහුදු මහා විහාරය.  අතීතයේ අක්කර 264ක් පුරාවටත් අද වනවිට අක්කර 30ක් පුරාවටත් පැතිර ඇති මුහුදු මහා විහාරය සැලකෙන්නේ විහාර මහාදේවිය ගොඩබට ස්ථානය විදියටයි.

මෙහි ආධාර කවුන්ටරයක උන් මැදිවිය ඉක්මවූ ගැමියෙක් මට මුනගැහුනා.  ඔහු හා මා අතර මේ ආකාරයේ දෙබසක් ඇතිඋනා.

මම - "අයියෙ.. මේ විහාරයේ තියෙන විශේෂත්වෙ මොකක්ද?"

ගැමියා - " මේකනෙ මහත්තයෝ... කැළණිතිස්ස රජතුමා තෙල් කටාරමේ දාල රහතන් වහන්සේල මැරුවනෙ. ඊට පස්සෙ ආවයි කියනවනෙ ලොකු සුනාමියක්. අන්න ඒ සුනාමියෙන් බේරෙන්න රාජකීය ලේ තියෙන කෙනෙක් මූදට බිලිකරන්න උනාලු. ඒකට ඉදිරිපත් වෙච්ච විහාරමහාදේවිය පාවෙල ආවයි කියන්නෙ මෙතෙන්ට නෙව.."

මම - "එතකොට කිරින්දෙන් ගොඩ බැස්සයි කියන කතාව මොකක්ද?"

ගැමියා - "ඒක වෙලා තියෙන්නෙ මෙහෙමනෙ මහත්තයෝ.. මුලින් කිරින්දට තමයි පාවෙල ඇවිත් තියෙන්නෙ.. ඒත් එදා මූද රලු නිසා ආපහු දියඹට ගිහින් මෙහෙන් තමයි ගොඩබැහැල තියෙන්නෙ.."

විහාර මණ්ඩපයේ තිබිල අපූරු පිලිම ත්‍රිත්වයක් දැක ගැනීමට ලැබුනා.  මේ පිලිමවලින් එකකින් බුදුරජාණන්වහන්සේ නිරූපණය කරනවා. අනිත් පිලිම ද්විත්වය ගැන විවිධ මත පලවී තිබෙනවා. එය කාවන්තිස්ස රජුගේ සහ විහාරමහා දේවියගේ බව ඇතමෙක් පවසද්දී තවත් අයෙක් මේ බෝධිසත්වයන් දෙදෙනෙකු බව පවසනවා. තවත් මතයකට අනුව මේ තියෙන්නෙ දු‍ටුගැමුණු සහ සද්ධාතිස්ස සහෝදරයන්ගේ පිලිම. මේ තියෙන්නේ මුහුදු මහා විහාරයට යාබදව තියෙන පොතුවිල් වෙරල තීරය.

පහලින් තියෙන්නේ පොතුවිල් නගරයට යාබදව ඇති ආරුගම්බේ වෙරලේ දිවා සහ සවස් කාලවලදී ලබා ගත් ඡායාරූප දෙකක්. 

අපි ගිය දිනවලදී ආරුගම්බේ සංචාරක කලාපයට දැඩි ආරක්ශාවක් සපයල තිබුනා. හමුදාවත් පොලීසියත් ඒකාබද්ධව මෙහි ආරක්ශාව සපයමින් සිටියා. අපේ සංචාරයේ දෙවෙනි දිනය නිමා උනේ ඔන්න ඔය විදියට. 

අද අපේ සංචාරයේ තුන්වන දිනය. උදෑසන ආහාරයෙන් පස්සෙ අපි පිටත් උනේ පීනට් ෆාම් වෙරල සහ Elephant Rock නමැති ස්ථානය දැකබලා ගැනීමට. ඒ සඳහා ආරුගම්බේ සංචාරක කලාපය පසුකර කි.මී 8ක පමණ දුරක් දකුණු දෙසට ගමන් කල යුතුයි. ප්‍රධාන මාර්ගයෙන් හැරී කැලෑබද පාරක් ඔස්සේ ටික දුරක් ගිය තැන මේ සුන්දර වෙරළ තීරය දකින්න පුලුවන්. යාබදව පිහිටි රටකජු වගාබිමක් නිසාවෙන් මෙතනට ඒ නම ලැබෙන්න ඇති.

පීනට් ෆාම් වෙරළෙන් සමුගත් අපි ගමන් කලේ ලාහුගල මඟුල් මහා විහාරය දැකබලා ගැනීමට. විහාරයට යාබදව කුඩා කඩමණ්ඩියක් තිබුනා. කඩ මණ්ඩියේ මැද කඩයක සිටියා ගැමි කාන්තාවක්. ඇය නමින් කුසුමලතා. කුසුමලතා නැන්දා අතින් පිලියෙල වූ සීනි කැකිරි වීදුරුවක රස බලන අතර ඇය මා හා කතාවට වැ‍ටුනා..

කුසුමලතා නැන්දා - "මහත්තය දන්නවද.. කාවන්තිස්ස රජ්ජුරුවො විහාරමහා දේවියව විවාහ කරගෙන තියෙන්නෙ මේ පන්සලේදි නෙවැ.. "

මම - "එහෙනම්.. මඟුල් මහා විහාරය කියල නම ලැබෙන්න ඇත්තෙ එහෙම වෙන්න ඇති"

කුසුමලතා නැන්දා - "එහෙනං... තව ඇතා පිට ඇත්ගොව්ව ඉන්න ලෝකෙ එකම සඳකඩපහනත් තියෙන්නෙ මෙතන. මහත්තය ගිහින් බලන්ටකෝ... ඒ විතරක්යැ.. මේ පැත්තෙ ගම්මාන වලට නම් ලැබිල තියෙන්නෙත් ඔය සිද්ධිය මුල් කරගෙන නොවැ.. දැන් බලන්න මහත්තයෝ... කෝමාරි ගමට නම් වැටිල තියෙන්නෙ.. "කෝ කුමාරි".. කියන එක සන්ධි වෙල නොවැ.."

ඇගේ කතාව සීනි කැකිරි වීදුරුවට වඩා රසවත්! යමු. කුසුමලතා නැන්දා කියූ දෑ ඇත්තදැයි බලන්න.

මේ තියෙන්නේ මඟුල් මහා විහාරයේ මගේ නෙත ‍රැඳුනු තැන් කිහිපයක්. කැටයම් රහිත පැතලි මුරගල්, පා දෝවනය සඳහා යැයි සැක කල හැකි ගල් බේසම්, වානර කැටයම්, පිලිම ගෙයක් ආදිය මෙහිදී දැක බලාගැනීමට ලැබෙනවා.

මෙම විහාරය ධාතුසේන රජතුමා විසින් කරවන ලද බවත්, රුහුණේ ප්‍රාදේශීය පාලකයන් වූ පරාක්‍රමබාහු සහෝදරයින්ගේ අගමෙහෙසිය වූ විහාරමහා දේවිය විසින් ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලද බවත් සඳහන් ශිලා ලිපියක් ඒ අතර දක්නට ලැබුනා. එම ලිපිය තමයි උඩ දකුණු රූපයේ තියෙන්නෙ. ක්‍රි. ව 14 වන සියවසට අයත් මේ සෙල්ලිපිය ඉතිහාසඥයන් අතරමංකරවන සුළු එකක්. මේ කියන්නේ කාවන්තිස්ස රජුගේ අගමෙහෙසිය ගැනද නැතහොත් වෙනත් විහාරමහාදේවියක්ද යනවග කිසිඳු ඉතිහාස මූලාශ්‍රයකින් සොයා ගැනීමට නොහැකි බව දැනගැනීමට ලැබුනා.
පහත තියෙන්නේ කාවන්තිස්ස-විහාරමහා දේවි අතර රාජකීය විවාහ උත්සවය පැවතුනා යැයි සැලකෙන ගොඩනැගිල්ල. දකුණු රූපයේ තියෙන්නෙ එකී රාජකීය මඟුල්පෝරුව.

කුසුමලතා නැන්දා කියපු සඳකඩපහන තමයි මේ තියෙන්නෙ. හොඳින් බලන්න. ඇතාපිට සිටින ඇත්ගොව්වා ඔබට පෙනේවි.
තුන්වන දිනයේ හවස්වරුව ආරුගම්බේ වෙරල තීරයේ විවේකීව ගතකරන්න අපි තීරණය කරා. ප්‍රණීත ආහාර පාන සහිත අවන්හල්, සුවපහසු නවාතැන්පොලවල් වලින් ආරුගම්බේ සංචාරක කලාපය පිරී ඉතිරීගොස් තිබුනා. ඇල්ල සංචාරක පුරවරයට නොදෙවෙනි පරිසරයක් මෙහි දක්නට ලැබුනා. පසුදින උදෑසන හිරුකිරණ නැගෙනහිර වෙරළ තීරය සිපගනිමින් තිබුනා. ඒ මනස්කාන්ත දසුන මාගේ කැමරා කාචයේ සටහන් උනේ මෙහෙමයි.

අද අපේ සංචාරයේ සිව්වන සහ අවසාන දවස. නැවත කොළඹ එන අතරතුර අපේ අවසාන නැරඹුම්පොල උනේ නීලගිරි සෑය. වන අලි බහුල ප්‍රදේශයක මේ විහාරය පිහිටල තියෙනවා. මෙහි ඉතිහාසය ප්‍රාග් ඓතිහාසික අවධිය දක්වා විහිදෙන බව දැනගැනීමට ලැබුනා. මේ අතර කාවන්තිස්ස රජතුමා විසින් නීලගිරි සෑය කරවූ බව කියවෙනවා. එතුමා විසින් සිය පුතනුවන් දෙදෙනා වන ගැමුණු සහ තිස්ස අතර අනාගතයේ යුද්ධයක් ඇතිවුවහොත් ඒ සඳහා සහය නොදක්වන ලෙස යෝධයන්ගෙන් දිවුරුම් ලබා ගැනීම සිදුකර තිබෙනවා. සංඝයා වහන්සේලා 12000ක් ඉදිරිපිට මෙකී දිවුරුම්දීම සිදුවී ඇත්තේ නීලගිරි සෑ බිමේදී බව සඳහන් වෙනවා. තවද ක්‍රි.පූ 20ත් ක්‍රි ව. 9ත් අතර රජකම් කල භාතිකාභයතිස්ස රජ සමයේත් මෙම ප්‍රදේශය ක්‍රියාකාරීව පැවති බව කියවෙනවා. සෙල් ලිපි, ආරාම සංකීර්ණයක්, ශිලා ජත්‍ර, සිරිපතුල් ගල්, ආසන ගල් ආදී පුරාවස්තු ගනනාවක් මේ ප්‍රදේශයෙන් හමුවෙලා තියෙනවා. ඒ වගේම පසුකාලීන කැණීම් වලදී ධාතූන් වහන්සේලා 300කට අධික ප්‍රමාණයක් මේ බිමෙන් හමු වෙලා තියෙනවා. මින් ඇතැම් ධාතූන් බුදුරජාණන්වහන්සේගේ යැයි ඉතිහාසඥයන් අතර මතයක් පවතිනවා.

නීලගිරි සෑයට සමුදුන් අපි බුත්තල-කතරගම හරහා කොළඹට සේන්දු උනා. ලුණුගම්වෙහෙර හා යාල වනෝද්‍යාන හරහා වැටී තියෙන මෙම මාර්ගය වන අලින්ගේ රජදහනක්. අලින්ට ආහාර ලබාදීම අනතුරකට අත වැනීමක්. එමෙන්ම හිමිදිරි පාන්දර හෝ අඳුර වැ‍ටුනු පසු මෙම මාර්ගයේ ගමන් කිරීම අනතුරුදායක බවත් මතක් කරන්න ඕනෙ.
සමුගන්නට අවසරයි. ඉදිරියේදී මේ ප්‍රදේශයේ සංචාරයක් කිරීමට බලාපොරොත්තුවෙන අයෙක් වේ නම් ඒ අයට මේ ලිපිය පි‍ටුවහලක් වේවා!

read more "දිගාමඩුලු වනපෙත අතරින්..."

මන්නාරම් පිටි වැල්ලේ... මදටිය වැල් ඔංචිල්ලේ....

අවුරුද්දකට අධික විරාමයකින් පස්සෙ ඔන්න මම අදත් ආවා සුපිරි සංචාරක අත්දැකීමක් එක්ක. අද අපි යන්නෙ මන්නාරමට. මන්නාරම කිව්වම ගොඩක් දෙනෙක්ගෙ හිතේ ඇ‍ඳෙන්නෙ දැඩි අව්-රශ්මිය සහ වියලි කලාපයට උරුම කර්කශ පරිසරයක්. ඒත් අපි ගිය දවසේ ඉතා සෞම්‍ය කාලගුණයක් මන්නාරම් දූපතේ පැවතියා. එය සිතට මෙන්ම ගතටත් එක් කලේ ප්‍රබෝධමත් හැඟීමක්! 

මන්නාරම් පිටි වැල්ලේ මදටිය වැල් ඔන්චිල්ලේ

කොණ්ඩෙ කඩන් හඳට අඬන් සිංදු කියන්නේ

කුණ්ඩුමණී....

එන්න මාත් එක්ක. ෆ්‍රෙඩී සිල්වා පණ පෙවූ ඒ කුණ්ඩුමණිය හමුවීමට යාමට.
කොළඹ ඉඳන් මන්නාරමට යන ඔබ පලමුව අනුරාධපුරයටත්, එතැනින් මැදවච්චිය හරහා A14 මාර්ගය ඔස්සේ මන්නාරමටත් ගමන් කල යුතුයැයි මම යෝජනා කරනවා. ඒ පුත්තලමේ සිට විල්පත්තු අභයභූමිය හරහා වැ‍ටුනු වෙරළාසන්න මාර්ගය සාමාන්‍ය වාහනයකට පහසුවෙන් ගමන් කිරීමට යෝග්‍ය නොවන නිසා. ඇතැම් කාලවලදී මේ හරහා කිසිඳු වාහනයකට ගමන් කිරීමට ඉඩ ලැබෙන්නේ නැහැ.

	හොඳයි, මන්නාරම හා ඒ අවට නැරඹීමට ඇත්තේ මොනවාද? ඒ ප්‍රශ්නයට උත්තරය මේ සිතියමේ තියෙනවා.

මේ තියෙන්නේ මඩු දේවස්ථානය. මන්නාරම දූපතට කි. මී. 50ක් මෙපිටින් තියෙන මඩු දේවස්ථානයට අපි ලඟාවෙනවිට උදෑසන 10 පමණ උනා. අවුරුදු 400කට අධික ඉතිහාසයකට හිමිකම් කියන මඩු පල්ලිය මුලින් තිබිල තියෙන්නේ පත්තිනි දේවාලයක් විදියට. පත්තිනි දෙවියන් වෙනුවෙන් දෙවොල් මඩු ශාන්ති කර්මය කළ නිසාවෙන් "මඩු" කියන නමත්, ඒ අවට විශාල වශයෙන් තිබූ මරද/මරත ගස් නිසාවෙන් "මරද" යන නමත් ලැබී අවසානයේ "මරද මඩු" දේවස්ථානය ලෙස මෙය නම් කෙරී තියෙනවා. 1870 දශකයේදී මරිය මාතාව වෙනුවෙන් මෙම දේවස්ථානය ඉදිකෙරී තියෙනවා. එමෙන්ම, එහි වර්ථමාන ගොඩනැගිල්ල 1944 දී ඉදිකොට තිබෙනවා. මඩු දේවස්ථානය වඩාත් ප්‍රසිද්ධ වෙලා තියෙන්නෙ මඩු මංගල්‍යය නිසාවෙන්. 1870 සිට මේ දක්වා සෑම වසරකම අගෝස්තු මාසයේදී ලක්ශ සංඛ්‍යාත ක‍තෝලික බැතිමතුන්ගේ සහභාගීත්වයෙන් මෙකී මඩු මංගල්‍යය පැවැත්වෙනවා.

මඩු දේවස්ථානයට සමුදුන් අපි ඊලඟට නැවතුනේ යෝධ වැව අසල. පටලවගන්න එපා. මම මේ කියන්නේ කලා වැවත් තිසා වැවත් යාකරමින් ධාතුසේන රජතුමා හදවපු යෝධ ඇල ගැන නෙවෙයි. ධාතුසේන රජතුමා විසින් මල්වතු හරස් කිරීමෙන් ඉදිකරවපු යෝධ වැව ගැන. විශාලත්වයෙන් කලා වැවට පමණක් දෙවෙනි වන මේ මහා වැවේ ජල ධාරිතාව අක්‌කර අඩි 26000 ක්. එමෙන්ම මෙහි ජල පෝෂක ප්‍රදේශය අක්‌කර 14,771 ක් බවත් දැනගැනීමට ලැබුනා. සහල් නැළිය නමින් ප්‍රකට මහා කෙත්යාය පෝෂණය වෙන්නෙත් මේ මහා ජලාශයේ වතුරින්. මන්නාරමේ හදවත බඳු යෝධ වැවට සමුදුන් අපි අපේ නවාතැන්පොල වෙත සේන්දු උනා. 

දිවා ආහාරයෙන් පසු ලබාගත් කෙටි විරාමයෙන් අනතුරුව අපි නතර උනේ මෙතන. මේ තමයි මන්නාරම බූරුවන් සු‍රැකීමේ මධ්‍යස්ථානය. කල්පිටිය හැරුනු කොට ලංකාවේ වැඩිම බූරු ගහනයක් සිටින්නේ මන්නාරමේ. නගරයේ ඔබ මොබ සැරිසරන බූරුවන් ඊට කදිම සාක්ශියක්. රාජ්‍ය නොවන සංවිධානයක් මගින් පාලනය වන මේ බූරුවන් සු‍රැකීමේ මධ්‍යස්ථානය මගින් බූරුවන් සු‍රැකීමට අමතරව අත්කම් නිර්මාණ, අධ්‍යාපනික වැඩමුලු, කාබනික භෝග වගාව වැනි වැඩකටයුතු කීපයක්ම සිදුවනවා. ලංකාවේ ඇති එකම බූරු සු‍රැකීමේ මධ්‍යස්ථානය මෙය බවත් දැනගැනීමට ලැබුනා. මෙහිදී බූරුවන් සුරතල් කිරීමටත්, ආහාර ලබාදීමට සහ බූරුවන් සමඟ ඡායාරූප ගැනීමටත් නරඹන්නන්ට අවස්ථාව සැලසෙනවා. 0712635444, 0706131234 හෝ 0718791234 යන දුරකතන අංක වලට ඇමතීමෙන් ඔබටත් මෙය නැරඹීමට අවස්ථාවක් ලබාගැනීමට පුලුවන්.

මන්නාරම් බූරුවන්ගෙන් සමුගත් අපි ඊලඟට නැවතුනේ තලෙයිමන්නාරම් ජැටිය අසල. ඊට යාබදව ඇති ප්‍රදීපාගාරය තලෙයිමන්නාරම් තොට දුම්රිය ස්ථානයේ සිට බැලූවිට දිස් වෙන්නේ මෙහෙමයි.

තලෙයිමන්නාරම් ජැටියේ කතාව ඉතා රසවත්! ඔබ දන්නවාද? එදා ඉන්දියාවත් ලංකාවත් අතර ප්‍රවාහන සේවයක් පැවතිලා තියෙනවා. තලෙයිමන්නාරම් තොට දුම්රිය ස්ථානයත් ඉන්දියාවේ ධනුෂ්කොඩි නගරයත් අතර මෙය ක්‍රියාත්මක වෙලා තියෙනවා. මෙහි මූලික අරමුණ වෙලා තියෙන්නේ භාණ්ඩ සහ ඉන්දියානු වතු කම්කරුවන් ප්‍රවාහනය කිරීම. මේ සඳහා ෆෙරි යාත්‍රාවක් යොදාගෙන තිබෙනවා. 1914දී ඇරඹි මේ ප්‍රවාහන සේවාව නතර වී ඇත්තේ 1964දී ධනුෂ්කොඩි නගරයට බලපෑ අති ප්‍රභල සුළි සුළඟක් හේතුවෙන්. අනතුරුව රාමේෂ්වරම් දුම්රිය ස්ථානය එක් කෙලවරක් ලෙස යොදා ගනිමින් 1984 දක්වාම මෙය පවත්වාගෙන ගොස් තිබෙනවා.

මේ තියෙන්නේ අපේ ඊලඟ නැරඹුම්පොල. ආදම් සහ ඊවාගෙ සොහොන. ආදම් සහ ඊවා යනු කවුරුන්දැයි ඔබ අසා ඇති. ඇතැම් ආගමික විශ්වාසයන්ට අනුව යෙහෝවා දෙවියන් විසින් මවන ලද ලොව ප්‍රථම මානවයන් වූයේ මේ දෙදෙනායි. දෙවියන්ට වෙන් වූ තහනම් ගසක ගෙඩි කෑ වරදට ඔවුන් දෙදෙනා "ඒදන්" නමැති උයනෙන් පි‍ටුවහල් කරනවා. එතැන් පටන් ලොව පුරා සැරිසරමින් කල්ගතකල ආදම් සහ ඊවා තම ජීවිතයේ අවසාන කාලයේ ඉන්දියාවේ සිට මන්නාරමට පැමිණි බවට ජනප්‍රවාදයක් පවතිනවා. ඉන්දියාවේ සිට මන්නාරමට වැ‍ටුනු රාම සේතු වැලිපරයට "ආදම්ගේ පාලම" ලෙස නම් ලැබී ඇත්තේ එහෙමයි. තලෙයිමන්නාරම් ජැටියත් ආදම්ගේ පාලමත් අතර ඇති මේ සොහොන් යුගලෙන් එකක් අඩි 40කුත් අනික අඩි 38කත් දිගින් යුක්ත වෙනවා. ඒ අසල කුඩා ඉස්ලාම් පල්ලියකුත් පිහිටල තිබුනා. එහි සිටි පූජකයෙකු යැයි සිතිය හැකි තරුණයෙක් අප සමඟ මෙසේ කියා සිටියා.

"නිවාඩු දවස් වල ගොඩක් කට්ටිය මෙහෙ එනව මාතියා.. දරුවො නැති කට්ටිය දරුවො ඉල්ලල පූජාව එහෙම තියෙනව මාතියා.. ඔන්ද ආස්කන් තියෙන තැනක්..."

තලෙයිමන්නාරමට සමුදුන් අපි නැවතත් මන්නාරම නගරයට පිටත් උනා. ඒ අතරමඟදී මන්නාරම සුළං බලාගාරය නැරඹීමටත් අපි අමතක කලේ නෑ. මේ තියෙන්නේ එහිදී මගේ කැමරා කාචය ක්‍රියාත්මක වුනු ආකාරයයි.

බලාගාරය අසල සුන්දර මුහුදුතීරයත්, ඉන් හමා ආ සුලඟත් අප තුල ඇති කලේ චමත්කාරජනක හැඟීමක්. දැන් වේලාව සවස 5ට පමණ ඇති. ඒ මන්දාරම් සන්ද්‍යාවේ මන්නාරම් පිටි වැල්ල මත අප බොහෝ වේලාවක් ගත කලා. අනතුරුව අප අපේ නවාතැන්පොල බලා පිටත් උනේ සුවිශාල සංචාරක අත්දැකීම් ප්‍රමාණයක් එකතුකරගනිමින්.

අද අපේ සංචාරයේ දෙවෙනි දවස. මේ තියෙන්නේ අද දවසේ අපේ පලවෙනි නැරඹුම් පොල. මන්නාරම බයෝබැබ් ගස. මීටර් 20කට ආසන්න වටප්‍රමාණයකිනුත් මීටර් 10කට ආසන්න උසකිනුත් යුතු මේ ගස අවුරුදු 700කට වඩා පැරණියි. ක්‍රි.ව. 1277දී අරාබි වෙළෙන්දන් විසින් ඔ‍ටුවන්ගේ ආහාරය සඳහා මෙම බයෝබැබ් ගස් රෝපණය කල බව පැවසෙනවා. ඒ වගේම, ලංකාවේ දැනට ඉතිරිව ඇති බයෝබැබ් ගස් 40න් 34ක්ම මන්නාරම් දූපත තුල පිහිටි බව කියවෙනවා. ඒ අතුරින් පැරණිම සහ වඩාත් ආකර්ශණීයම බයෝබැබ් ශාකය මෙය වනවා. අප්‍රිකානු සම්භවයක් සහිත මේ ගස උඩුයටිකුරු ශාඛය ("upside down tree") යන අනුවර්ත නාමයෙන්ද හැඳින්වෙනවා. ඒ කොල අඩු කාලයේදී ගසේ අතු මූල පද්ධතිය ලෙස පෙනෙන නිසාවෙන් බවයි දැනගැනීමට ලැබුනේ.

අනතුරුව අප පිටත් උනේ මන්නාරම ලන්දේසි බලකො‍ටුව වෙතට. පෘතුගීසීන් විසින් මුලින්ම මෙය 1560දී ඉදිකර තිබෙනවා. අනතුරුව 1658දී මෙය අත්පත් කරගන්නා ලන්දේසීන් 1696 වනවිට මෙය පුලුල් කර ප්‍රතිසංස්කරණය කරනවා, අවසානයේ 1795 වනවිට ඉංග්‍රීසීන්ට නතුවන මෙය ඔවුන් විසින් සිය පරිපාලන කටයුතුවලට යොදාගෙන තිබෙනවා. බොහෝ දුරට අබලන්ව විනාශ වී ඇති මන්නාරම බලකො‍ටුව, මේ වන විට ප්‍රතිසංස්කරණය වෙමින් පවතිනවා. පහල දකුණු ඡායාරූපයේ දැක්වෙන්නේ මන්නාරම දූපතත් රටේ සෙසු කොටසත් යාවන පාලම මන්නාරම් කො‍ටුවේ සිට දිස්වෙන ආකාරයයි.

මන්නාරම් කො‍ටුවට සමුදුන් අපි නැවත අනුරාධපුරය බලා පිටත් උනා. ඒ අතරමඟ විශාල හමුදා ආරක්ෂාවක් යොදවල තිබුනා. ස්ථාන 6කදී හෝ 7කදී අප කණ්ඩායම දැඩි හමුදා සෝදිසි කිරීම්වලට භාජනය උනා. එක්තරා අවස්ථාවකදී එතන උන් හමුදා නිල දරුවෙකුගෙන් ඊට හේතුව දැන ගැනීමට පුලුවන් උනා.

"ඉන්දියාවෙ ඉඳන් බෝට්‍ටු වලින් හොර බඩු ගේනව මහත්තයා... රත්තරන්, අයිස් වගේ මත්ද්‍රව්‍ය තමයි වැඩිපුර ගේන්නෙ.. ලස්සන ගෑනු ලමයි.. සමහර වෙලාවට ලමයිත් එක්ක පවුල් පිටින් එන උදවිය වගෙත් මෙහෙම හොරබඩු ප්‍රවාහනය කරනවා. කොහොමත් WP අංක තියෙන වාහනයක් නම් අනිවාර්ය්‍යෙන් චෙක් කරනවා..."

මන්නාරම් දූපතට සමුදුන් අපි නතර උනේ වන්කලායි කුරුළු අභයභූමිය අසල. වන්කලායි කියන්නේ සංක්‍රමණික හා ඒකදේශික පක්ශීන් නැරඹීමට ඇති කදිම පරිසර පද්ධතියක්. වන්කලායි හරහා අපි ගියේ අරිප්පු බලකො‍ටුව වෙතට. මන්නාරම් බලකො‍ටුව සේම මෙයත් පෘතුගීසින් විසින් සාදන ලදුව 1658 දී ලන්දේසීන් විසිනුත් අනතුරුව ඉංග්‍රීසීන් විසිනුත් අත්පත් කරගෙන තියෙනවා. මන්නාරම් මුහුදේ මුතු කිමිදීමෙන් ලබන ආදායම සුරක්ෂිත කිරීමට මෙම බලකො‍ටුව ඉදිකර තිබෙනවා.  මෙහි ඇති වැදගත්කම එය පමණක්ම නෙවෙයි. රොබට් නොක්ස් සහ ඔහුගේ පියා (පියාගේ නමත් රොබට් නොක්ස්) ගැන ඔබ අසා ඇති. ඔවුන් ලංකාණ්ඩුවේ සිරකරුවන් වෙන්නේ 1659දී. 1661දී මහලු රොබට් නොක්ස් මිය යනවා. ඉන් අනතුරුව 1679 දී ලන්දේසීන්ගේ උදව් ඇතුව තරුණ රොබොට් නොක්ස් එංගලන්තයට පැන යනවා. එසේ පැනයන්නේ මේ අරිප්පු බලකො‍ටුව හරහා බව ඔහු තම සුප්‍රකට ග්‍රන්ථයේ සඳහන්කර තියෙනවා. කණගා‍ටුදායක කාරණය උනේ මේ ඓතිහාසික අරිප්පු බලකො‍ටුව අද වනවිට විනාශ මුඛයට පත් වී තිබීමයි. ප්‍රතිසංස්කරණයට හෝ ආරක්ශාවට කිසිඳු ක්‍රියාමාර්ගයක් නොගෙන මෙය අතහැරදමා තිබෙනවා. ගම්මුන් මේ හරහා අඩිපාරක් සකස් කරගෙන තිබෙනවා. මෙහි ආරක්ශාව වෙනුවෙන් බලධාරීන් වහා ක්‍රියාත්මක නොවුනහොත් ඉදිරි දශකය තුල අරිප්පු බලකො‍ටුව සම්පූර්ණයෙන් බිමට සමතලා වී යනු ඇති. මේ තියෙන්නේ ඩොරික් බංගලාව. 1801-1804 අතර කාලයේදී පලමු ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුකාරවරයා වුනු ෆ්‍රෙඩ්‍රික් නෝර්ත් විසින් මෙය ඉදිකරවා තියෙනවා. ග්‍රීකයේ ඩොරික් ගෘහනිර්මාණ ශිල්පයට අනුව ඉදිකර ඇති නිසා මෙය "ඩොරික් බංගලාව" ලෙස හඳුන්වනවා. අරිප්පු බලකො‍ටුව ආසන්නයෙන් තිබූ මේ ඩොරික් බංගලාවටත් උරුම වී තිබුනේ එකම ඉරණමක්. බොහෝ දුරට ගරා වැටී තිබුනු මෙය ආරක්ශා කිරීමට කිසිඳු ක්‍රියාමාර්ගයක් බලධාරීන් විසින් ගෙන තිබුනේ නැහැ. ඉහල දකුණු ඡායාරූපය බලන්න. බංගලාවට පි‍ටුපසින් තිබුනු මනරම් වෙරල තීරය මගේ කැමරා කාචයේ සටහන් උනේ එහෙමයි.

ආපසු එන ගමනේදී ඓතිහාසික තන්තිරිමලේ රජමහා විහාරය වැඳපුදා ගැනීමටත් අපි අමතක කලේ නෑ. තන්තිරිමලේ කියන්නේ ලංකාවේ පැරණිතම ජනාවාසයක්. ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයට අයත් වසර 4000කට වඩා පැරණි ලෙන් සිතුවම් ඊට සාක්ශි සපයනවා. මීට අමතරව කෞතුකාගාරයක්, සමාධිපිලිමයක්, සැතපෙන පිලිමයක්, පොත්ගුලක්, පටානඝරයක්, වසර 100කට වඩා පැරණි බෝ රුකක් (මෙය ශ්‍රීමහා බෝධි අංකුරයකින් පැන නැගුනු අෂ්ටඵල බෝ රුකක් යැයි මතයක් පවතිනවා), වෙහෙර වහන්සේ නමක් මෙහිදී අපට දැක ගැනීමට ලැබෙනවා. විජය රජ දවස උපතිස්ස ඇමතිවරයා පිහිට වූ උපතිස්ස ග්‍රාමය මෙය බව කියවෙනවා. එමෙන්ම දේවානම් පියතිස්ස රජසමයේ තිවන්ක බමුණුගම ලෙස මෙම ප්‍රදේශය හඳුන්වල තියෙනවා. සාලිය අශෝකමාලා දෙදෙනාගේ අසම්මත විවාහයයෙන් පසු ඔවුන් සැඟව සිටි ප්‍රදේශය මෙය බවත් පැවසෙනවා. පසුව දු‍ටුගැමුණු රජතුමා මොවුන් දෙදෙනාට සමාව දුන් බවත්, එහිදී සමනල හැඩැති ("තන්තිරිම") මාලයක් තෑගි කල බවත් ඒ හේතුවෙන් මේ ප්‍රදේශය තන්තිරිමලේ නම් වූ බවත් පැවසෙනවා.

සුන්දර මන්නාරම් සංචාරයකින් පසුව එදින අපි අනුරාධපුරයේ නවාතැන් ගත්තා. ඉතින් මේ සුන්දර තන්තිරිමලේ විහාරයේ සිට අදට මම ඔබෙන් සමුගන්නම්. සමුගන්න පෙර එක දෙයක් මතක් කරන්නම්. මන්නාරම කියන්නේ තවමත් සංචාරකයන්ගේ නෙත ගැටුණු තැනක් නෙවෙයි. බොහෝ තැන්වල සිටි එකම සංචාරක කණ්ඩායම අප පමණක්ම උනා. ඒත් මන්නාරම කියන්නේ දේශගුණික හා සංස්කෘතික වශයෙන් වෙනස්ම අත්දැකීමක් ලබන්න පුලුවන් ප්‍රදේශයක්. ආහාර සහ නවාතැන් පහසුකම් අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට තිබුනා. ප්‍රවාහන පහසුකම් වලින්ද අඩුවක් නෑ. අපිට හමුවූ බොහෝ දෙනා හරිම මිත්‍රශීලීයි. ඉතින් නිස්කලංකව නිවාඩුවක් ගතකරන්නත් වෙනස්ම සංචාරක අත්දැකීමක් ලබාගන්නත් මන්නාරම කියන්නේ කදිම ස්ථානයක්. ඔබටත් එහි අපූර්වත්වය විඳගැනීමට ආරාධනා කරමින් සමුගන්නම් අදට. සුභ දවසක්!

read more "මන්නාරම් පිටි වැල්ලේ... මදටිය වැල් ඔංචිල්ලේ...."